Waarom de rassendiscriminatie, de scheiding tussen blanke en zwarte vestigingen, verschillen in salarissen ?

Rassendiscriminatie is niet eigen aan koloniale samenlevingen: het is vandaag de dag nog steeds ongebreideld aanwezig in de hele wereld, met name in de meest ontwikkelde landen, zoals de Verenigde Staten. Daar is het irrationeel, met blanken en zwarten die dezelfde “Amerikaanse manier van leven” delen, zichzelf herkennen in dezelfde cultuur en hetzelfde patriottisme, dezelfde taal en religies beoefenen, hetzelfde gevoel van het uitoefenen van wereldleiderschap delen, enzovoort.

Deze integratiefactoren bestonden niet in de koloniale samenleving – daarom is het een verouderd sociaal systeem dat niet meer reproduceerbaar is.

Maar de discriminatie kan, in tegenstelling tot die van vandaag, worden verklaard door objectieve redenen.

Individuen met totaal verschillende culturen en levensstandaarden kwamen ineens in elkaars aanwezigheid terecht. Was het onder deze omstandigheden denkbaar dat de blanken zich te midden van de inheemse dorpen zouden vestigen – zouden deze laatste hen bovendien hebben geaccepteerd? – dat ze van de ene op de andere dag dezelfde gewoontes, dezelfde concepten, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid, dezelfde familie, sociale en educatieve organisaties, dezelfde taal en dezelfde religie zouden overnemen. Nee, de blanken konden zich alleen vestigen aan de rand van reeds bestaande nederzettingen om hun manier van leven en die van hun zwarte buren te behouden.

In het ideale geval zou deze situatie zeker veranderen, en inderdaad, sommige “geëvolueerde” mensen vestigden zich in de witte steden, en kooplieden, vooral Portugezen, vestigden zich onder de zwarten. Het bewijs dat deze discriminatie niet is opgelegd of bedoeld, zoals de Zuid-Afrikaanse apartheid. Bovendien werden de openlijke uitingen van racisme in België door wettelijke bepalingen veel zwaarder bestraft dan de onze.

Maar de trend naar vermenging van samenlevingen en culturen kan alleen extreem langzaam gaan, als we kijken naar de voorbeelden van Noord- en Zuid-Amerika, waar de samenlevingen na meer dan vier eeuwen samenleven grotendeels gescheiden blijven, en naar de Indonesische situatie, waar Chinezen en Maleise naast elkaar blijven leven, zonder in elkaar te vervlechten. In de landen van het Nabije en Midden-Oosten weigeren ook Arabieren, christenen en joden zich te verenigen, en het voorbeeld van de Balkan is te dichtbij om de antikolonialisten van Europa – onder leiding van de Joegoslavische Tito – te kunnen beweren dat ze les kunnen geven aan de voormalige kolonialisten.

De kwestie van de salarissen toont dezelfde complexiteit. Gelijk loon voor gelijk werk. Maar ook nu nog betalen we de ingenieur of monteur die naar het buitenland gaat om een fabriek in China te bouwen niet hetzelfde als degene die in het land verblijft om soortgelijk werk te doen.

En de Chinese ingenieur en monteur, die naast hun buitenlandse collega’s werken, beweren niet hetzelfde loon te ontvangen. De verschillen zijn veel groter dan in de voormalige koloniën, waar de top van de loonschaal voor autochtone werknemers zich aan de onderkant van de loonschaal voor hun Europese collega’s had gevoegd.

De “geëvolueerde” – men kan ze begrijpen – had graag eenvoudigweg geïntegreerd willen zijn in de blanke maatschappij, zowel wat betreft het loon en de sociale status als wat betreft het vriendelijke en sociale bedrijfsleven. In principe hadden ze gelijk, en wat betreft persoonlijke en vriendschappelijke relaties waren ze vaak tevreden. Maar vanuit sociaal oogpunt zou een stap in de richting van volledige integratie in de blanke samenleving de zwarten hebben beroofd van hun elites, de elites die de onafhankelijkheid hebben geëist en verkregen. Assimilatie en Onafhankelijkheid waren antinomisch, en elk van de gemeenschappen voelde het onbewust: voor veel blanken betekende te veel contact met zwarten het einde van het koloniale regime dat ze genoten, en te veel integratie betekende voor de beste zwarten het ontkennen van hun identiteit, hun verleden, hun familie en clansolidariteit en het opgeven van alle trots: ze waren de eerste onder hun eigen volk, op welk niveau zouden ze zich onder de blanken hebben bevonden? Uiteindelijk gaven ze er de voorkeur aan de eerste te zijn onder hun eigen volk, omdat ze niet in staat waren van de blanken de plaats te krijgen die ze geacht werden te mogen krijgen van degenen die ze uiteindelijk, en terecht, als vreemden beschouwden.