Zijn er misdaden gepleegd in Congo door of onder het gezag van Leopold II ?

Serieuze historici die kritiek geven op Leopold II, zoals Jean Stengers; Belgische politici die ten tijde van Leopold II virulent tegen hem waren, zoals de grote socialistische leider Emile Vandervelde, waren het er allemaal over eens dat Leopold II gedurende de jaren van zijn absolute heerschappij over de Onafhankelijke Staat Congo (EIC) het welzijn van de “inheemse” (zoals de Congolezen destijds werden genoemd) had willen beschermen en verzekeren. Opeenvolgende decreten en instructies in die zin zijn er om hiervan te getuigen.

De realiteit ter plaatse bleek om een hele reeks redenen heel anders te zijn: de veldmannen die werden gestuurd om het gezag van de EIC te vestigen, bestonden uit een heterogene groep: ambtenaren, echte soldaten, missionarissen, handelaars, maar ook schaamteloze avonturiers.

Daarnaast was er de druk om snel het koloniale systeem op te zetten, dat zo ‘revolutionaire’ culturele, feitelijke en fysieke beperkingen vertegenwoordigde voor de stammen waar de organisatie van het leven zo totaal anders was.

Daar komt nog bij dat de maatregelen die vanuit Brussel zijn genomen, in een enorm isolement zijn uitgevoerd, ver binnen een uitgestrekte land dat nog steeds niet gemakkelijk toegankelijk is en waar het risico op sancties voor misbruik voor de beulen praktisch nihil is, terwijl de hoop op promotie kan worden vergroot op basis van “positieve productieresultaten” die worden behaald zonder enige controle over de methoden of de menselijke kosten.

Hier speelden zendelingen en anderen een doorslaggevende rol als ‘klokkenluider’.

Het was ook in die tijd dat Koning Leopold II, uit Brussel, alle mechanismen in werking stelde om excessen te corrigeren en misbruiken te bestraffen.

De misdaden en misbruiken in het GOS daarentegen, waren het werk van een hele reeks ongecontroleerde agenten, die dachten dat ze immuun waren voor vervolging omdat ze geïsoleerd waren, ver weg, en ‘resultaten’ opleverden. Toen deze misdaden werden gedocumenteerd, werden er sancties genomen en controlemaatregelen geïntensiveerd, en werden de rechten van de Congolese bevolking versterkt. Integendeel, de Congolese bevolking werd geacht behoefte te hebben aan bescherming en volledige participatie in haar ontwikkeling. Alle teksten staan in het teken van deze wil en alle hervormingen zijn in deze richting doorgevoerd.

De nazi-misdaden werden door HITLER begaan tussen 1933 en 1945 omdat het zijn weloverwogen beleid was om een anti-joodse genocide in het leven te roepen.

De misdaden in Cambodja onder de Rode Khmer van 1975 tot 1979 zijn door Pol POT gepleegd omdat hij ze liet uitvoeren.

De massale misdaden tegen de Armeniërs in Turkije in mei-juni 1915 werden begaan door de junta van Jonge Turken die opzettelijk de economische en financiële superioriteit van de Armeniërs in het Ottomaanse Rijk wilde vernietigen.

De massamoorden op de Tutsi’s in Rwanda van april tot juli 1994 werden gepleegd door Juvénal HABYARIMANA en zijn acolieten.

Naar onze mening moet de juiste manier om te debatteren over de mogelijke verantwoordelijkheid van Leopold II voor de misbruiken van het EIC als volgt worden geformuleerd: “de misdaden gepleegd in de Onafhankelijke Congolese Staat ONDER het gezag vanLeopold II”.